Ali Bey Molla Civancî, Avrupalı sömürgecilere ve Beyaz Adam’a karşı Kenya’daki ilk direnişi yerli siyahî halktan da önce başlatan kişi olarak, adını Kenya tarihine altın harflerle yazdırmıştır.

2 Nisan günü Afrika’nın güzel ülkesi Kenya, korkunç bir terör saldırısına maruz kaldı.

Ülkenin kuzeydoğusunda yer alan Mkoa wa Kaskazini Mashariki (anlamı “Kuzeydoğu İli”) vilayetinin merkezi olan 450 bin nüfûslu Garissa şehrinde Garissa Üniversitesi’ni basan Eş- Şebab adlı İslamcı terör örgütü, üniversitede okuyan 147 mâsum Hristiyan öğrenciyi canice katletti.

Bu vahşeti anlatacak kelime yok. Hele ki, ismi bile “Barış” (İslam) olan bir dîn adına yapılırsa, söz tamamen tükeniyor…

Üç buçuk yıl önce Garissa’daydım. Şehri iyi bilirim. Kenya’yı da. Ben Garissa’dayken de Şebab saldırmıştı; dört kişi öldü. Ne adına? “Allâh adına.”

Onları yaratan Allâh değil; “onların yarattığı Allâh” bu.

Aziz İslam dininin adını kullanarak, Allâh-û Teâlâ’nın insanlığın kurtuluşu, barış ve kardeşliğin tesisi için gönderdiği yüce dininin adını lekeleyerek, hem de Kenya gibi bir ülkeyi “düşman” görüp bu ülkenin barış ve huzuruna, hattâ hürriyet ve istiklâline alçakça ve namertçe saldırıyorsun.

O Kenya ki, tarihin en şerefli kurtuluş savaşını vererek hürriyet ve istiklâlini elde etmiş bir ülke. Yüzbinlerce yiğit insanının kanlarıyla kurulmuş bir ülke.

Peki, Sünnî mezhebin en katı ve fanatik yorumununun taşıyıcısı olan, Selefî ve El Kaide menşeli terör ögütlerinin “düşman” görüp özgürlük ve bağımsızlığına saldırdığı Kenya’nın özgürlük ve bağımsızlık mücadelesini ilk başlatan kişinin Şiî bir Müslüman olduğunu biliyor muydunuz?

Evet, yanlış okumadınız. Kenya’nın hürriyet ve istiklâl yürüyüşünü Şiî bir Müslüman başlatmıştı.

1907 yılında “başkent” yapılan Nairob’de ardısıra lüks oteller ve villa tipi pekçok güzel evler yapılmıştı. Şehirdeki bu villa evlerin büyük çoğunluğu, dönemin Kenya’sında işadamı olan Hindistan kökenli (günümüzde Pakistan) taşımacılık ve inşaat firması sahibi Alibhai Mulla Jeevanjee (1856 – 1936) tarafından yapılmıştı.

Karaçi şehrinden olup 20. Yy. başında Kenya’da ticarî faaliyetler yürüten bu zât, Şiî Müslüman idi.Alibhai Mulla Jeevanjee olan ismini bizdeki telaffuz şekline göre zikredersek: Ali Bey Molla Civancî.

Taşımacılık işi, Ali Bey’e aileden miras kalan “baba mesleği” idi. Babası Asya’da, memleketi Hindisan’da taşımacılık işiyle uğraşıyordu. Bir trafik kazasında öldüğünde, geride altı çocuk bırakmıştı. En büyükleri, Ali Bey Molla idi.

Babasının ölümünden sonra işini devam ettiren Ali Bey Molla Civancî (Alibhai Mulla Jeevanjee), işi oldukça büyütmüş, Hindistan’ın dışına taşımış, kardeşleriyle birlikte 1880 yılında uluslarası bir transport şirketi kurarak Avustralya (Okyanusya) ve Kenya’da da çalışmaya başlamıştı.

Ali Bey Molla Civancî, yalnızca demir yollarının değil, deniz yollarının da hâkimi olmuştu. 1340, 5 km’likMombasa (Kenya)- Kampala (Uganda) demiryolu hattını inşâ ettikten sonra, Mombasa (Kenya)- Port Louis (Mauritius)- Aden (Yemen)- Bombay (Hindistan) hatlarında deniz ulaşımını ve gemi seferlerini de başlatan isimdi.

Kenya’daki faaliyetlerini yalnızca taşımacılık ile sınırlı tutmayan Civancî, 1901 yılında “Kenya’nın Avrupalı olmayan ilk gazetesi” olarak tarihe geçen “African Standard” gazetesini kuran kişidir, aynı zamanda. Ki Nairobi’deki villası, bölgeye gelen yerli ve yabancı “önemli” kişilerin “buluşma adresi” olan Ali Bey’in 1901 yılında kurduğu bu gazete, halen dahi yayın yapmakta ve günümüzde de Kenya’nın en önemli gazetelerinden.

Kenya’daki spor kulüplerine ve Müslüman göçmenlere ait dinî cemaatlere de maddî yönden büyük katkılarda bulunan Ali Bey Molla, “yerlileri Afrikalı, işgalcileri Avrupalı” olan Kenya topraklarında “Asyalı göçmenler”in hakları için mücadele eden bir aktivist idi, aynı zamanda. 1909 yılında İngiliz Doğu Afrikası Meclisi’ne giren ilk –ve 1919 yılına kadar da tek– Asya kökenli üye olmuştu.

1914 yılında Doğu Afrika Hint Millî Kongresi’nin kuruluşuna da öncülük eden Ali Bey Molla Civancî,Avrupalı sömürgecilere ve Beyaz Adam’a karşı Kenya’daki ilk direnişi başlatan, bunu –tamamen elleri kolları bağlanmış ve hiçbir imkâna sahip olmayan– yerli siyâhî halktan da önce başlatan kişi olarak, adını Kenya tarihine altın harflerle yazdırmıştır.

Kenya’ya bir “işadamı” olarak gidip 1899 yılında ticarî faaliyetlerine başlayan, hattâ öyle ki, kurduğu Mombasa- Kampala demiryolu hattıyla bugünkü başkent Nairobi şehrinin kurulmasına da vesile olan Ali Bey Molla Civancî, Kenya’da işbaşı yaptığı 1899 yılından 1914 yılına kadar, yani ilk 15 yıl içinde Beyaz Adam’ı pek rahatsız etmiyordu. Zaten siyasî faaliyetlerden uzak duran ve sadece ticarî faaliyetler yürüten, ülkeye hizmetler götüren biri olarak, Beyaz Adam tarafından bilâkis seviliyor ve kendisine büyük saygı gösteriliyordu. Fakat ne zaman ki 1914 yılında siyasî faaliyetlerine başladı, işte o zaman Ali Bey Molla’nın sömürgecilik karşıtı, yerli Kenya halkının özgürlük ve bağımsızlığından yana olan devrimci kişiliği meydana çıktı.

Bu sefer Beyaz Adam ona düşman oldu, tabiî ki.

Peki, yıllarca İngiliz sömürgesi altındaki Kenya’ya (dolayısıyla Beyaz Adam’a) bunca hizmetleri yapan Ali Bey Molla Civancî sömürgeciliğe karşı çıkan ve Kenya ülkesinin özgürlüğünü savunan “ilkel millîyetçi” kişiliğini ortaya koyunca Beyaz Adam kendisine ne mi yaptı?

Söyleyelim: Ali Bey Molla Civancî‘nin bütün malvarlığına el koydu, şirketlerini ve ne kadar parası varsa hepsini gaspetti. Ve sadece Kenya’daki değil, aynı şekilde İngiliz sömürgesi altında bulunan anavatanı Hindistan’daki (bugünkü Pakistan) bütün malvarlığına da el koydu. Kendisinin, kardeşlerinin, ailesinin neyi varsa, her şeylerine…

Şimdi sıkı durun ve ibretle takip edin:

20. yy. başında “dünyanın en zengin işadamlarından biri” olan, Hindistan, Kenya ve Avustralya’da onlarca şirketi ve yüzlerce değil, binlerce lüks evi ve villası bulunan, 1914 yılında siyasete girip İngiliz sömürgeciliğine ve emperyalizme karşı çıkan devrimci duruşu, Kenya’nın ve Hindistan’ın hürriyet ve istiklâlini savunan millîyetçi kimliği nedeniyle bütün malvarlığına Beyaz Adam tarafından el konulan Alibhai Mulla Jeevanjee (Ali Bey Molla Civancî), 1936 yılında karnı aç ve yardıma muhtaç bir insan olarak hayata vedâ etti. 80 yaşında vefât ettiğinde, üstündeki yırtık elbiseden başka hiçbir şeyi yoktu.

O’nun tek suçu (!) vardı: İngiliz sömürgeciliğine ve emperyalizme karşı çıkan devrimci duruşu, Kenya’nın ve Hindistan’ın hürriyet ve istiklâlini savunan millîyetçi kimliği.

Kaderin cilvesine bakın ki, benzer bir işi de başka bir Afrika ülkesi olan Güney Afrika’da yine başka iki Asya kökenli olan Mühendis Karamçand Ganji (Mohandas Mahatma Gandhi) ile İmam Abdullâh Harunyapmıştı.

Hindistan kökenli Şiî bir Müslüman olan Alibhai Mulla Jeevanjee (Ali Bey Molla Civancî), günümüzdeki hür ve müstakil Kenya Cumhuriyeti’nde “Kenya’nın hürriyet ve istiklâl mücadelesini ilk başlatan isim” olarak bilinir ve Kenya halkı tarafından eşsiz bir saygıyla, minnetle anılır. Kenya devleti tarafından da okullardaki ders kitaplarında “Kenya’daki antiemperyalist kurtuluş hareketinin babası” olarak çocuklara öğrettirilir.

Civancî (Jeevanjee) İngiliz sömürgeciliğine karşı Kenya’nın kurtuluşu için 1914 yılında mücadeleye başladığında, bırakın Mau Mau direnişini (1952’de başladı), bu direnişin lideri Dedan Kimathi Waciuribile henüz daha annesinden doğmamıştı bile (doğumu 1920). Mzee Jomo Kenyatta ise henüz 25 yaşında bir öğrenciydi.

Kenya’nın başkenti Nairobi’de “Jeevanjee Park” adlı tabiât parkı, O’nun aziz hatırâsına yapılmıştır.

Allâh-û Teâlâ gani gani râhmet etsin. Mekânı cennet olsun.

sediyani@gmail.com

Twitter: @IbrahimSediyani

TARAF